Benigno Aquino, Jr.

Ibat king Wikipedia
(Miyalis direksiun manibat king Benigno S. Aquino, Jr.)
Benigno S. A. Aquino

Metung yang manimunang oposisyonista king Filipinas anyang panaun nang Ferdinand Marcos i Benigno Simeon "Ninoy" Aquino Jr. (Nobiembri 27, 1932-Agostu 21, 1983). Beril de at pete king Manila International Airport (a ngeni makalagyu na kaya) karatang na ibat king pamanuknangan aliwang bansa. King balu nang i Corazon Aquino misentru ing laban kang Marcos, at bandang tawli, ya ing menalili kaya anting pamuntuk.

Talambye

Mibait ya y Ninoy king Concepción, Tarlac, king metung a pamilyang hacendero. Metung yang heneral king rebolusyun king lalam nang Emilio Aguinaldo ing kayang ingkung, y Servillano Aquino, kabang ing tata na naman, y Benigno Aquino Sr., myembru ya king gabineti anyang panaun ning Commonwealth o Mancomunidad, at matas yang opisyal ketang kapamahalan nang Jose P. Laurel kanitang gubyernung Japon. Mete ya y tata na anyang baintau ya pamu y Ninoy. Kinangwa yang abogasya (law) king University of the Philippines y Ninoy, nung nu ya meging kayanib ning Upsilon Sigma Phi.Tinuknang yang magaral ba yang mag-peryodista. Anyang 1954, pinili ne ning pamuntuk, i Ramon Magsaysay, ban magsilbing personal a talapamilatan a makisabi kang Luis Taruc, a pekapun ning grupung HMB (Hukbong Magpapalaya ng Bayan, “Ukbung Mitimawa king Balen”, ing sadyang Hukbalahap), a lalaban king kapamahalan. Kaybat ning apat a bulan a misasabi la ring adwang panig, mebisa yang sumukung alang kondisyonis y Taruc. Megi yang alkaldi ning Concepción kanitang 1955 king idad a beinti-dos y Ninoy. Ita muring banwang ita, mikasal lang Corazón Cojuangco..

Megi yang gobernador ning Tarlac kanitang 1961, at mepili yang secretary-general ning Partido Liberal kanitang 1966. Ketang 1967, mibili ya king kasalesayan anyang megi yang peka-anak a senador king amlat o kasalesayan ning Filipinas.

Anyang dineklara nang Presidenti Marcos ing martial law kanitang 1972, mekulung ya y Aquino king sangkan a pamakamate, pamanyalikut baril a alang lisensya, ampong subversion. Miyatulan yang migkasala at mate kanitang Noviembre ning 1977. Pepaintulutan deng munta king America bang magpaulu kanitang 1980, kayabe ne ning kayang asawa.

Agyang kikilalanan deng manimuna kareng kalaban nang Presidenti Marcos y Senador Aquino, tuturing de muring kayanib king sistema ning tradisyunal a pulitika ketang bayu mag-martial law. Nanupata, mibayu yang maragul kanitang panaun ning kayang pangasukul (nung kapilan denasan na ing “solitary confinement”), at maragul ing pamanaliwa king kayang kaugalyan at panlalawe king bye. Kinanwa yang sikanan kareng debosyon a Catolicu, at dininan deng diwa deng kasulatan nang Mohandas Gandhi at Martin Luther King Jr.. Uli na niti, anti lang mika kinang a relihyosu deng mitatagan a banwa ning kayang byeng personal at pulitikal. Megi yang masigasig a talatuki ning e-pamangamit king kalasipan (non-violence) king pamaglaban king rehimen nang Marcos. Lipat ning pamikakunu da ring mapilan king bayung panga-ispirituwal ning pamalak nang Aquino, mika maragul yang epektu iti king megi nang papil ning kayang asawa king pulitika, ampo king milyaring pamikilala kaya anting martir ning bayung panaun.

Anyang atyu king aliwang bansa, menatili yang manimunang pekapun ning oposisyun y Aquino. Kanitang Agosto 21, 1983, mibalik ya king Filipinas lipat ning balu nang balu ing peligrung arapan na. Makasadya yang mibalik bang magkasákit kayabe da reng kayang kabalen, at deretsung makisabi kang Marcos a kuldas king katungkulan, at manyad payapang pamanalili king kapamahalan at reporma o kapanumanan..

Lipat da ring dakal nang bante at sundalus ning kapamahalan king tarmac, mebaril ya king buntuk at mete kabang alalayan deng kuldas king Manila International Airport. Pamilit ning kapamahalan, dapot e re peniwalan, a beril neng Rolando Galman, a tambing da namang beril at pete deng sundalus ning gubyernu.

Kaybat ning Pamamate

Mapalyaring e na mika opisyal a yatul nung bakit gewa nang Galman ita, o agyang mu mang nung ya pin ing tutung maki dapat, dapot dakal lang magsuspetsang singkanan de mu y Galman at ala yang kabalwan. Lalu lang dakal deng suspetsa nung ninung minutus. Eganana, manibat king CIA angga king Partido Komunista ning Filipinas at ing First Lady, y Imelda Marcos, misangkanang ating balu king pamakamate. Dapat muring linawan a mabayat ya sakit kanitang panaun a ita i Presidenti Marcos; atyu king National Kidney and Transplant Institute a magpasikan kaybat ning kayang kidney transplant ketang Agosto 7. Ala ya king kabilyan a magpalakad king gubyernu anyang milyari iti. Dakal lang “conspiracy theory” a linto nung ninu ing manibala kanita, at ninung minutus king asasinasyun kabang magpaynawa ya’t manayang kumayap i Marcos. Inutus nang Presidenti Marcos a mitatag independyenting lupung, itang Agrava Commission, a magsyasat king krimen. Mituru la reng mangatas a opisyales, kayabe ne y Gen. Fabian Ver, ing hepi ning Armed Forces, at kilala bilang talapagpatupad nang Marcos, dapot miyatulan lang alang kasalanan. King salukuyan, makakulung lang kabang-bye king New Bilibid Prisons deng sundalus a atyu king tarmac kanitang panaun a ita. Kapilan pamu, mig-apela lang bawasan do reng karelang sentensya kaybat ning adwang pulu’t adwang (22) banwa, at sasabyan dang y Eduardo "Danding" Cojuanco, metung a crony nang Marcos at pisan nang Corazon Aquino, ing minutus.

Miras labing adwang oras, manibat alas nuwebi ning abak anggang alas nuwebi ning bengi, ing kayang marcha ning pamangutkut, a mig-umpisa king metung a misa king Sto. Domingo Church nung nu ya atyu y Jaime Cardinal Sin, ing manimunang Arzobispung Catolicu king Filipinas, at migwakas king Manila Memorial Park, ing kayang tawling pipagpaynawan. Adwa lang milyun deng taung linwal king dalan anyang libing, at pilan la pang milyun deng mekiramdam king Radio Veritas, ing istasyun ning Iglesia Catolica, a ya kabud maki-sikanan lub a magbalita king malilyari king marcha. Lipat ning megi yang pamitagun ing marcha ba rang ipalwal ing kamwa da reng malda king gubyernu nang Marcos, keraklan taimik ne man iti, at ating pinandit a mekabiru la pa deng tau. Alimbawa, anyang migumpisang muran kabang lalakad la reng makipaglibing, mituknang ing pangabusni da reng payung anyang ating kinulayit a “Y Imelda (Marcos) mu ing magpayung!” Anyá namang miras la king Rizal Park deng makipaglibing, pinilit deng ibaba king “half mast” ing bandera karin.

Uli ning pamakamate da kang Ninoy, bigla yang meragul ing oposisyun. Manibat king metung a pangimut a malati at anting makakawani karing keraklan, megi yang pangmaldang pangimut nung nu la kayanib deng tau ibat kareng eganaganang kabilyan king sosyedad king Metro Manila. Kayanib la reng kasantingan kabilyan o middle class, makanyan murin deng pakakalulu, at angga reng negosyanting mimwa kang Marcos anyang martial law. Pepakit ning asasinasyun nung makananu yang milalako na kontrol ing kapamahalan nang Marcos. Mabayat ya sakit y Marcos anyang milyari iti, kabang pepaburen deng mipakarok deng crony ing ekonomya anyang ala yu. Mimwa lang tutu deng talatuki nang Aquino a pepaburen nang malyari iti king metung a manimunang oposisyunista. Uling king maleparan a kagulwan a bunga ning asasinasyun, mibili ya ing Filipinas king pansing ning America. Mitutuk ing paglalawe da ring tau king krisis king bansa, ing sobra nang luhung Imelda ampo reng kayang “mining operation,” at ampon ing mipalalu nang pangadiktador Marcos. Mitakutan ya y Ronald Reagan a malyari ing metung a magulu, pangkabilugan at marayang rebolusyun a makásira king interes ning America king Filipinas, at king tetagan ning rehiyun. Migsalita ya y Reagan laban king asasinasyun, oneng ala yang sinabi kontra king kaluguran (friend) nang y Marcos.

Uli na ning pamakamate, mibili ya king pansing ning malda y Cory, a balu nang Ninoy. Karas ning 1986, mengampanya ya y Cory Aquno ketang snap election a inutus nang Marcos bang mayampat ing milalako nang tiwala ning malda king kayang rehimen. Ketang limampulu’t pitung (57) aldo ning pamangampanya bayu ing alalan anyang Febrero 7, 1986, linibut ya king bansa ing partidung UNIDO nang Aquino, at alus eganaganang lalawigan apuntalan da. Kabang mangampanya, atwan de y Aquino deng pakalupung a taung gugulisak a "Cory! Cory! Cory!". Lipat ning pamagdeklara ning Commission on Elections (COMELEC) a y Marcos ing sinambut king alalan, e ra tinggap di Cory ampon reng keyang talasuporta ing dekalarsyun ampon sinabi rang dang mepirait ing resulta. Ini ing penibatan ning People Power revolucion a mitabi kang Marcos at miglukluk kang Cory anting Pamuntuk.

Makalarawan ya y Ninoy Aquino ketang perang papil a limang dalan (500) a pesus

Mipalagyu ya ing Manila International Airport a Ninoy Aquino International Airport (NAIA) anting panalala kaya, at makabili ya letratu king perang papil a limang dalan a pesus.

Metung yang kongresistang pekakatawan ning mumunang distritu ning Tarlac ing kayang anak a lalaki, i Benigno Aquino III, kabang lalage ne man king telebisyun at pelikula ing anak nang babai, y Kris Aquino.

King literatúra

Minuna kaya
{{{before}}}
{{{title}}}
1961–1967
Menalili kaya
{{{after}}}
 Ing artikulung iti tungkul king tau, lugal o bageng maki kaugnayan king Kapampangan metung yang suli. Maliari kang sumaup keng Wikipedia kapamilatan ning pamandagdag o pamisusug kaniti.