Ferdinand Marcos

Ibat king Wikipedia
Ferdinand Marcos
Pamituki-tuki (Pang-pilan) Pang-apulung Pamuntuk ning Filipinas
(Pang-anam a Pamuntuk ning Pang-atlung Republika;
Mumunang Pamuntuk ning Pang-apat a Republika)
Panaun ning Pamanibala Disyembri 30, 1965
Pebreru 25, 1986
Kadwang Pamuntuk Fernando Lopez (1965-1972)
Arturo Tolentino (1986)
Elilan Diosdado Macapagal
Katuki Corazon Aquino
Mibait Septiembri 11, 1917
Sarrat, Ilocos Norte, Philippines
Mete Septiembri 28, 1989
Honolulu, Hawaii, United States

Y Ferdinand Edralin Marcos mibait ya ketang Septiembri 11, 1917 at meangu ing bie na ketang Septiembri 28, 1989. Ya ing pang-apulu nang Pamuntuk ning Republika ning Plipinas. Memuntukan ya ibat ketang 1965 anggang 1986. Bilang Pamuntuk pepa-iral ne ing Kamaung-Bakal inya menatili ya king upaya. Milako ya king upaya kapamilatan na ning mapayapang EDSA rebolusyon ning 1986.

Bie Nang Kasibulan

Y Ferdinand Y Marcos bait ya king Sarrat, Ilokos Norte. Ding pengari na ila pin di Mariano Marcos, metung a Abugado, at Y Josefa Edralin, metung a talaturu. Ding pipunan na dai lang Malay, Insik, ampon Japon. Inyang 1937, kabang mag-aral yang abugasya king Unibersidad ning Pilipinas, yang miparsalanan king pataksil nang kamatayan Julio Nalundasan, metung karing masipit nang kaligligan tatang na king marangle ning politika. Ketang 1939, ya ing miyatulan a maki-kararaptanan, minapilar ya king Korte Suprema, at kalabas ning pabanua tinipa ya ing atul a ala yang kasalanan. King Unibersidad ning Pilipinas, kayagum ya king Upsilon Sigma Phi. Kayari na king pamag-aral, ya ing matas dili ikua king pamagsulit king Bar ning Pilipinas ketang 1940. Inyang Meto-Yatung Labanan II, metung ya karing opisyal lalam na ning Armada na ning Pilipinas, mebijag ya karing Japon, dapot akaligtasan ne ing Martsa ning Kamatayan ibat Bataan papuntang Capas, at ikua nang mekatakas. Bilang opisyal, misabitanan yang medalya, bistaman ing sinulat nang Hartzell Spence tungkul kaya lalagpus king tune mepalyari. Babandila nang Marcos king pemuntukanan ne ing Kimutan ding Guerilla, at yan, maragul yang bague mekasaup kaya king politika. Dapot ing Amerika pepa-alian na ing degulan na ning amanuan nang kasuyuan, pablasa kaseng ditak mu, nung atin man, ing kasaupan a aibie na. Ibat king 1946 anggang 1947, gamat neng wanan ning Pamuntuk Manuel Roxas. Meguing galame ne ning Mababang Kapulungan ketang 1949-59, at king Senadu 1963-65.Meguing Pamuntuk ne ning Senadu ibat king 1962 anggang 1965. Mekiasawa ya kang Imelda Romualdes inyang 1954, at maragul ya aisaup kaya king panukyat na king eran ning politika. Uling ene pipilinan ning Partidu Liberal ban lumaban para Pamuntuk, linipat ya king Partidu Nasionalista nung nuya mepiling peka-kandidatu. Ya at Y Fernando Lopez a bise na, likuan dalang malaut ding kalaban dang Y Diosdado Macapagal at Genaro Magsaysay ning Partido Liberal ketang halalan na ning 1965.

Bilang Pamuntuk

Malagu ya ing mumuna nang pinduan ning kayang pamanungkulan uling pepasikangan ne ing ekonomya, dakal ya pepagawa antimong dalan at eskuela, at siniknangan ne ing pamaglikum buwis. Guewa neng mayan ing pamikipagkalakalan king mabilug a yatu, inya meguing mabilis ing panyulung ning Pilipinas. Siniknangan ne munaman ing Agrikultura, lalu na ing pamananam pale. Pignasan na naman ing siknangan ne ing pamakiabyayan karing aliwang bansa at tinipun nala ding mamuntukan na ning pitung bansa inyang 1966 ban arapan ing suliranan na ning Mauling Vietnam. Pepadala yang sundalus king Vietnam bilang suporta ra ding Armada ning Amerika. Lub ning aduang pulung banuang atyu king upaya, mayubu ing pamakiugnayan na king Amerika, at meguing matalik deng kakaluguran di Richard Nixon, Ronald Reagan, at Lyndon Johnson. Pigimbutan neng lasakan ing Kimutan ding Bayung Hukbung Balen at ing Kimutan ding Rebelding Moro. Pepadala yang Tropa king Vietnam ban antabayanan do ding Amerikanu, at pepadala yang pang-makataung saup, lalu ne keng bague pang-medikal. Inyang 1969, sinambut yang pasibayu kambe nang Fernando Lopes, ing kayang bise. Ya ing minunang diling Pamuntuk a mi-halal aduang ukdu king Filipinas. Inyang 1971, minaus yang Pambansang Kapulungan Y Marcos para ibayu ya ing Pun-Batas, 1935. Ing Kapulungan penimunan de ding sadyang Pamuntuk a Carlos P. Garcia at Diosdado Macapagal, at atin yang 321 a tubud a Delegadu. Makanian man, ing Kapulungan mengatmu yang karinatan uling mesali la ding aliwa ban magbotung Y Marcos manatili ya king upaya. Ing kadua nang pinduan ning kayang pamanungkulan, mengatmu yang sigalut. Ding mituki-tuking akbung ning misalbag a bomba king Menila yang guewa nang sangkan king ing Partidu Komunista na ning Pilipinas maibug-ibug neng magbabo. King ulina niti, bigsak ne ing Batas Militar ketang Septiembre 21,1972, lalam na ning Proklamasyon 1081 nung nu telan ne ing bansa king kayang kamaung bakal at sindu na ing mepasu nang pamanungkulan, at ginamit neng sandalan ing Pun-Batas.

Batas Militar

Ing panaguimpan nang Bayung Lipunan, kawangis na ning kang Suharto ning Indonesia, yang kayang pepatupad, nung nu mengibubu yang kimutan ban miagum la ding mayakayan at ding kalulu king pigampang kumit lang katimawan kapamilatan ning pansariling beluan. King biglang lawe, balamu mo kinua na ing pibandian ding mayakayan at pigpamie na karing kalulu, dapot bandang tauli mebalu mu rin king ding alikum dang kapital megamit la ban lalu lang misalapi ding taung maka-sigi kaya. King pasimula, ing Batas Militar linto yang atmu kalagu. Ulining ala nang titipa katakap ning silim, tinuknang ing agus ning marok a kararaptanan. Ding kalaban na king politika mipaintulutan lang manaliwang bansa. Dapot kalabas na ning syam a banua, ding mismung kapanalig na at sundalus ila ding migsamantala, a iti lalung meyakit king tegurian dang Rolex 12. Pamagbalik ning Halalan at angganan ning Batas Militar Inyang Abril 7, 1978, kesa king anti ing sadyang reperenda, mika atin pambansang halalan. Ing Partidu nang Imelda, Kimutan ning Bayung Lipunan[, yang minyambut. Karing 161 a peka-tubud king Pansamantalang Kapulungan, ding 151, keya la. metung man king Partidung LABAN nang Aquino alang sinambut. Ing Pusyon Bisaya nang Tatad atin yang 13 sinambut at ing piagum dang partidu di Adaza, Canoy, at Pimentel, metung ya mu ing sinambut. King ulinaniti, ing Partidung Laban sasabian da king ing halalan mipnu yang kapamiraitnan at re malyaring amyaman kapilan man. Ulina nyan, ing Partidung LABAN ampon ding aliwa, hayagan lang salang king halalan na ning 1980 at 1981. Sindu nang Marcos ing pamanungkulan antimong Presidenti at peka-matas nang Ministru ning bansa angga king lako ne ing Batas Militar inyang 1981. Uli napin ning panyatang na ning Papa Juan Pablo II king Pilipinas, ing Batas Militar leko neng Marcos ketang Enero 17, 1981 lalam na ning proklamasyon 2045. Kinuldas ya naman antimong Pekamatas nang Ministru ning bansa at tinagal yang Pamuntuk bistaman alus ala yang akalaban. Bukud namu ning Partidu Nasyonalista ing linaban a penimunan na ning sadyang heneral a Y Alejo Santos. Dapot, karing 16M a migbotu menikua ya mung 8.6% Y Alejo at ding mitagan kang Marcos langan. Y Cesar Virata naman yang pinuk na ning Batasang Pambansa antimong Pekamatas a Ministru ning Bansa.

Ing Ekonomya ning Pilipinas king Panaun nang Marcos

Ban salusu ing panyulung ning Ekonomya, pepatupad neng Marcos ing programa nang pang-ekonomya at migluid ing panyulung ketang 1970 anggang 1980. Mipagkalaman lang saup ding ortelano, at uling sinulung ing pupul, mekapamisali pang abias king aliwang bansa. Metung karing mekasaup king panyulung ya ing Kimutan Pangkabyayan at Kaunlaran. Iting programa, yang sinaup karing tau king baryu ban sumulung ing pamangabyayan. Ulinita, ing mesukad a panyulung ning banuang 1970 anggang 1980 e kumulang keng 5% o 6%. Samantalang bayu kaniti, eman mamabut keng 5%. Ing GNP minukiat ya ibat king 55B pesus inyang 1972 angga king 193B pesus inyang 1980. Ing pamagbisita king bansa minukiat king bilang at maragul a mekasaup king ekonomya na ning bansa. Ding menasa karing dinatang a magbisita, ila ding Mag-balik Balen a malambat nang ala king Pilipinas. Metung pang maragul a mekasaup king ekonomya na ning bansa ila ding mag-obra king aliwang lugal antimo Singapore, Hongkong, at Middle East. Mebawas la ding alang obra ulina pin ding magdayuan. Kabang susulung ya ing ekonomya, pignasan nang mibayaran ing patubu ra ding utang na ning bansa. Mepakdal ing panyulung ning ekonomya kaibat na ning pataksil nang kamatayan Aquino ketang Agosto 1983. Ing agus ning demonstrasyon laban Marcos minie kapikakanuan karing magbisita. Antimurin, mikakapikakunuan karing inbestor ampon magpautang a manibat king aliwang bansa. Bayang milansad ing pangasaguip na ning ekonomya, pekisabi nang Marcos king Internatonal Bank, Reconstruction and Development, World Bank, at ing International Monetary fund, king sana dinan depang panaun ban abayaran no ting patubu. Bewasan na ing gastus keng aliwang bague ban saguipan ne ing Programan Sariling Sikap ning 1984. Makanian man, sumangid ning kapagnasan nang pamagbangun, ing ekonomya menatli ya pa murin paurung uli napin ning kapanakawanan at kapamiraitnan ding maka-sigi kaya. Y Marcos mismu, kebit no ding pera ning gobyenu king pondo na ning kampanyang Kimutan Bayung Lipunan a lalung mekasira king kayang kredibilidad.

Ing Pangabaksak nang Marcos

Ding banuang deta, mipnu lang kapanakawanan at e matampang pamamalakd da ding kaya maka-sigi, angga king pataksil nang kamatayan Aquino. Pikabaluan king Y Marcos kinua nala at selikut ding e kumulang king bilyun a amerikanung dolyar at angga ngeni alang makibalu nung nula karin. Pikabaluan ya naman king pamamili nang taung malapit kaya ban ilang ipuk na king tungkulan. Inya ding kaya maka-sigi migsamantala la, lalu na inyang manamdaman ne. Atin yang pepatalakad a rebulto na king balisbis ning Bunduk Rushmore dapot balamu sinira de ding rebelding Komunista. King katlu nang pinduan ning pamanungkulan na, mepawi ing sadya nang sikanan at mikasakit ya king atdu. Ala yang kayantabe mo sana ban yang magpalakad neng makapandig ya king salun. Yabe me pa kaniti, ing pataksil nang kamatayan Aquino, inya mibusni ya ing dalan ning pangabagsak na king upaya. Darala na ning lalto salupsupan da ding malda at king kayaduanan da ding banyagang kapanalig, mika atin halalan ketang 1986 at kinua neng bise na Y Arturo Tolentino. Ding katunggali na misan metung la ban yang isagupa ra Y Corazon Aquino, ing mebalu nang Benigno Aquino Jr. Kaibat ning halalan, pareju dang sasabian ding mingatbang panig king atin kapamiraitnan. Y Aquino at ing bise nang Y Laurel binsag da king ilang sinambut, at ding maldang memalen mekiagum la karela. Kabilang ya kereti Y Juan Ponce Enrile at Y Fidel Ramos. King upaya na ning EDSA rebolusyon, mitabi ya king tungkulan Y Marcos, at Y Corazon Aquino yang linukluk a Pamuntuk. Y Marcos at ing asawa na tinimplad la Hawaii, nung nu ing Amerika sasandalian nalang kinanua at misalikut karing pera na ning gobyernu. Mete ya keng sakit apdu Y Marcos king Honolulu, Hawaii ketang 1986. Ing bankala na binili re king Mauseleum king Templu ning Byodo king pulu ning Oahu. Dapot ngeni, ing bankala na atyu ya king pepasadyang santungan na king Ilokos Norte nung ding anak nang Y Ferdinand Jr. at Y Imee manungkulan la karin. King kayatulan Korte, Filipinas at Amerika, Y Imelda linto king alayang kabaluan king sasandali rang kapanakawanan.

Ing melakuan nang Bie

Angga man ngeni, ding tau ela makapikametung king pamamatlawe ra kang Marcos. Ding aliwa ngara king metung yang bayani, dapot ding aliwa naman ngara king metung yang mapanako,at sidsad king katako upaya. Ding aliwa naman ngara, nung emu pin sana king katakawan na king upaya, ing Pilipinas metung ya sana karing matatag nang bansa ning Asia. Ding aliwa naman ngara king apusan na la ding datu at semutanan nang panaguimpan ing politika. Makanian man, nung kutnan mo ding tau ngeni, pamayapan depa itang kamaung bakal a pamamalakad uli na pin ning ngeni guguyud nang kasakitan ning bansa.

Ding kasebian na:


"Dakal la ding bague eta mu buri keting yatung iti. Etala kabud na pagsalbatan. Alilan tala."

"Ing pamanungkulan ya ing kangatba nang lupa ning kalungkutan, at ninu man manungkulan gampanan nang dili na ing tungkul na. At king pamanyapat nang dili na, ing nanu pa man bague tanggapan nanang magdili-dili na." RBA/05


Marcos during Martial Law
Marcos during Martial Law

Ding suglung palual

Ing Wikiquote atin yang coleccion da reng sinabi nang o mesabi tungkul kang/king:
Minuna kaya
{{{before}}}
{{{title}}}
1965–1986
Menalili kaya
{{{after}}}
Minuna kaya
{{{before}}}
{{{title}}}
1978–1981
Menalili kaya
{{{after}}}


Ding Presidenti ning Kapuluan Filipinas
Seal of the President of the Philippines
  Aguinaldo | Quezon | Osmeña | Laurel | Roxas | Quirino | Magsaysay  
  Garcia | Macapagal | Marcos | C. Aquino | Ramos | Estrada | Arroyo | B. Aquino