Susu

Ibat king Wikipedia
File:Naked body woman's breast.jpg

Ing amanung susu, a mayayaus mu namang mamma (ing lagyu nang Latin) king en:human anatomy, yapin ing dakeng babong pang-arap (ventral region) ning libutad ning katawan (torso) ing animal, lalu na kareng mammal, kayabe no reng tau. Metung pa, deng susu dake no ning katawan ning mammal nung nu la atyu reng organung panibatan ning gatas a magsilbing pamangan da reng bingut. Atin la muring susu deng lalaki, a mibabait a atilu reng milk duct. Nanupata, agyang atilu reti, keraklan e la daragul o manalkus (developed) deti. Neng kayi, malyari lang dagul deng susu kareng lálaki, metung a kabilyan a awsan dang gynecomastia. Malagad, pareu la muring malyaring mikagatas deng lálaki ampong bábai antimong epektu da reng mapilan a panulu antimo reng panulung antipsychotic. Pareu lang makapal o dakal (high concentration) deng uyat (blood vessel) ampong nervios kareng [utang (dake ning katawan)|utang]] da reng lálaki ampong bábai.

Anatomia[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Makatumpak la king kalamnan (muscle) a pectoralis major deng súsu ning babai. Keraklan, makabili la reti manibat king dane ning kadwang (2nd) tagyang angga king dane ning kanam (6th) a tagyang, papunta king buntuk (anteriorly). Makapusisyun yang patás at patalilís ing superior lateral quadrant ning súsu paras king metung a 'axillary tail' o peka-iki king kilikili. Ating maimpis a sapin (layer) ning mammary tissue a magumpisa king baligat (clavicle o collarbone) papunta king kapitú (7th) o kawalúng (8th) tagyang pababa, at maibat king gulis gulis libutad (midline) angga king gilid ning latissimus dorsi, papunta king gulut (posteriorly).

Kayabe la kareng maulagang dake da reng súsu deng mammary gland, ing axillary tail (malyaring mika tumor keti), deng lobule, deng [[:en:Cooper's ligament]], ing areola, ampo ing utang. Makatuglung ya ing utang king T4 dermatome.

King panaun ning en:puberty (pamagdalaga), malilyari ing pamandagul da reng súsu uling kareng en:sex hormone, lalu na ing en:estrogen. Mipatunayan nang ing hormone a ini sangkan ne ning mikaka súsu lang mangaragul at anti kareng bábai deng lálaki. Gynecomastia ing aus da kaniti.

Uling keraklan, bibilugan dong en:adipose tissue deng súsu, malyari lang manaliwa dagul deti king lambatan, lalu na nung miraragdagan ya o mababawas timbang ing babai. Karaniwan, daragul la reti neng mabuktut ya ing babai, uling king hypertrophy (pamandagul) ning en:exocrine gland, a epektu ning hormone a prolactin.

Ing magdalang daya kareti yapin ing en:internal thoracic artery (a sadya rang awsan internal mammary artery), ampo ing long thoracic artery (a sadyang mayayaus external mammary artery).

Ing lymphatic drainage[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Uling metung yang laganap a uri ning cancer ing breast cancer, maulaga ing en:lymphatic drainaga da reng dake ning súsu nung nu malyari marapat ing en:metastasis (pamikalat ning cancer]].

Pupulayi kareng ipsilateral (pareu dane) a axillary (bandang kilikili) a en:lymph node ing 75% ning lymph ibat king súsu. Itang aliwa, pupunta kareng parasternal lymph node, ketang metung a súsu, o kareng abdominal (king atyan) lymph node.

Kayabe la kareng axillary (kilikili) node deng pectoral (salu), subscapular (lalam ning pago) at humeral (takde) a grupu da reng lymph node. Miraras ing lymph a laman da reti kareng central axillary lymph node, at kaybat, king apical (sepu o taluktuk) axillary lymph node.

Gamit[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

File:Breast(mentor10).png
Bibilugan dong adipose tissue ampong mammary gland deng súsu da reng lálaki ampong bábai.

Metung yang karaniwan oneng e ustung paniwala itang anti la kanita tabas o alkus (shape) deng súsu da reng bábai ba rong malyaring pakanan deng bingut kapamilata’ning pamangawang gatas. Ing tutu, malati na la mung dake ning súsu deng mammary gland a babyeng gatas. Ing keraklan king súsu, bibilugan deng adipose tissue, (taba) ampong en:connective tissue. E makayapektu king kagiwan (ability) nang magpasúsu king bingut ing dagul ning súsu ning babai. Agpang kareng zoologist, alang aliwang babaing mammal a anti kanita karagul súsu neng e la magpasúsu.

Metung yang karaniwan a paniwala da reng biologist a atin lang súsu reng bábai ba lang lumapit karela deng lalaki ning kapareu dang species; king makuyad a salita, en:secondary sex characteristic la reng súsu. Paniwalan da reng aliwang biologist, alimbawa I en:Desmond Morris, a meging anti kanita ing tabas ding súsu da reng bábai antimong katumbas da reng buldit king arap. Ing sangkan na niti, samantalang misisiping (mipag-“mate” o mangasawa) la reng aliwang primate king pusisyun a “piggy-back” o pa-“kabayu”, miyayarap la keraklan neng mag-sex la reng tau. Makasaup ya king pamagpalipi da reng minunang tau ing metung a secondary sexual characteristic king sálu ning babai; at nung miyayarap la reti kabang mararapat ita, lalu pang lumalam ing karelang pamiugnayan kesa ketang kabud namu sexual.

Atin namang maniwalang megi yang anti kanita ing súsu ning babai ba lang e mapuput deng bingut kabang sususu la. Uling e makabuklo ya o makatumbo ing panga da reng bingut da reng tau, e anti kareng kekatamung pipumpunan o deng aliwang primate, malyari yang mitakpan ing arung ning bingut king salu ning babai (nung pante ya iti) kabang sususu ya iti. Agpang king teoryang iti, kabang mipapante ya ing panga ning tau, lalu lang meragul deng súsu antimong pakibat kaniti.

Uling matas ing pamipaulaga da reng aliwang kultura king pangabalansi o pangatimbang (symmetry) ning itsura ning tau, at uling para kareng dakal a babai, masasalamin kareng karelang súsu ing pangababai ampo ing paglalawe da reng dakal a babai king karelang sarili, dakal kareng bábai kareng masaplalang bansa (developed countries) ing magpa-breast reconstruction kaybat ning en:mastectomy (opera ba lang ilako reng súsu) para king [[kanser king susu]].


Dagul ampong alkus (shape)[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Natural itang maragul a pamiyaliwa-liwa king dagul ampong alkus da reng súsu da reng bábai (ampong lálaki). Myayaliwa la reng bageng makayapektu king dagul da reng súsu; kayabe la kareti reng lahi (a maki kaugnayan king en:genetics), timbang, pamamangan, ampong ehersisyu. Keraklan, masusukad ya ing dagul da reng súsu ning babai kapamilata’ning kayang karelang 'bra size'. Agpang kareng resulta ning survey a 'Size UK', meragul ing average bra size king UK manibat king 34B kanitang dekadang 1950 angga king 36C ngeni. King America naman, 34B ing average a dagul anyang banwang 2005 agpang king [[U.S. Department of Health and Human Services|CDC]]. Marlas, mákaramdam lang insecurity deng dakal a bábai uling kareng súsu ra, at dakal kareng e masaya king dagul ning salu ra ing pa-opera ba lang bawasan o pa[[:en:breast enlargement|ragulan]] deng karelang súsu.

Malyari lang sákit gulut deng bábaing sobra dagul súsu, kabang karen namang mapilan a sosyedad king Albugan (West), atíng paniwalang mákabawas king panamuyut kareng lalaki (sexual attractiveness) ing maki malating súsu. Alang kaugnayan o pamituglung ing dagul da reng súsu ampo ing kagiwan a magpasúsu.

Ating mapilan a sakít o kundisyun ning katawan a panibatan ning e normal a pamanalkus o kabilyan da reng súsu neng magdalaga ya ing metung a babai. Ing virginal breast hypertrophy, metung yang kabilyan nung nu masyadung mabilis ing pamandagul da reng susu king panaun ning pamagdalaga, at neng kayi, lalagpus pa itang pamandagul ketang normal a panaun ning puberty. King breast hypoplasia naman, e malilyari ing normal a pamandagul da reng súsu neng pamandalaga.

Karaniwan itang e la pareu dagul deng susu ning babai (agpang kareng statistics, lamáng lang bagya reng babaing nung nu ing súsung kayli ing mas maragul), partikular king panaun a kasalunsungan da pang daragul deng súsu king en:puberty. Malagad, maragul ing pamiyaliwa da sukad deng adwang súsu, o bitasang e daragul ing metung kareti e anti ketang kaparis na.

Kabaldugan da reng amanu[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Ing bra o brassiere (ibat king Frances, at literal a mangabaldugang panalan takde), metung yang imalang panlalam o underwear da reng bábai. Iti bibilugan de ring adwang cup a bagya o laganas a makatakap kareng súsu ba reng dalan o suportan iti at para king kahinhinan.

Being topless is the state of having bare breasts. For more on modesty regarding breasts, see Nudity. Itang en:topless, ya pin itang makalto la reng súsu. Para king kahinhinan tungkul kareng súsu, lon ya ing kalubasan.

Kabilyan king kultura[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Agpang kareng aliwang pamagaral, gigisingan da reng súsu ing pangahilig king sex manibat kareng lálaki ampong bábai

Uling marlas, maselan lang pisasabyan o paksa deng súsu, lalon dong 'marok' o pribadu (a dapat isalikut) kareng dakal a kultura, o didinan dong kabaldugan a sexual nung makalto la reti (neng kayi, agyang gagamitan do reti ketang pekamaulaga rang gamit, itang pamagpasúsu). Neng kayi, iti pa ing panibatan ning pangarakap da reng bábai para king “indecent exposure” o pamagbilad king katawan potang pasuswan do reng ának da neng atyu la king kilwal. Myayaliwa ing palage tungkul kaniti, nung itang epektung sexual malilyari uling makalto la, o nung ali la. Migit pa kareng mebanggit king babo, lon ya murin ing nudism.

Atin namang aliwang pakibat. Kareng mapilan a lugal ampong kultura, akakit de reng bábai ing isyung iti antimong metung a pisasabyan tungkul king pamipante- pante: malyari rong pákit deng lálaki deng karelang sálu, kabang bawal iti kareng bábai. Kapagnasan ning pangimut (movement) en:Topfree equality king America ing ilako ya ing e pamipante-panteng iti. Atin neng simbut a desisyun king New York Court of Appeals a keraklan mamayun king paglaban ning pangimut a iti. Migtagumpe ne itang metung a pangimut a kalupa na niti kareng keraklan kareng dake ning Canada kanitang dekadang 1990. Atin namang mapilan a bansa nung nukarin e taganang bawal kareng bábai ing ipalto la reng karelang sálu.

Kanitang minuna, tuturing dong pamiparakal symbol o tanda ning pamiparakal deng súsu uling makaugne la reti king gatas, a mamye bye. Mangaragul lang tutu deng sálu da reng istatwa da reng diosa manibat kanitang minunang panaun—deng awsan dang Venus figurines— antimo reng awsan dang pigurin a Venus, alimbawa ing [[:en:Venus of Willendorf]].

Deng sakít da reng súsu[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Deng impeksyun ampong pamangalbag[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Deng e makarok (benign) a sakit ning súsu[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Malignant a sakit king súsu[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Lon la murin deti[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]

Suglung a palwal[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]