Virus

Ibat king Wikipedia
Ing articulung iti tungkul ya keng biological agent. Para kareng computer viruses, lawen ye ing Computer virus.
Virus
Ing Rotavirus
Ing Rotavirus
Virus classification
Group: I–VII
Groups

I: dsDNA viruses
II: ssDNA viruses
III: dsRNA viruses
IV: (+)ssRNA viruses
V: (-)ssRNA viruses
VI: ssRNA-RT viruses
VII: dsDNA-RT viruses

Ing virus (ibat king Latin a virus a mangabaldugang "lasun"), metung yang sub-microscopic a ahenti o talapagdalang impeksiun a e maliaring dagul o magparakal king kilual ning host a cell. Ing balang kapirasu o particle, ing virion, bibilugan ne ning material o sangkap a genetic, ing DNA o RNA, a makapalub king takap a protina (protein coat) a ausan dang capsid. Miayaliwa ya tabas ing capis, manibat king simpling balikudkud (helical form) o icosahedral (solidung dakal katalindikingan o side a halus mabilug anting bola), angga kareng mas komplikadung pangabalangkas a maki iki o envelope. Luluban do ngan deng virus deng anggang mabibie, at pitinduk-tinduk o pigrupu-grupu da la kareng uring makayapektu kareng animal, tanaman ampong bacteria.

Kayabe la karaniwan a sakit ning taung daralan da reng virus deng sipun, trangkasu, bulutung, pamagbulus ampong SARS. Ausan dang pangamakamandag (virulence) ing kagiwan dang magdalang sakit deng virus. Miayaliwa ing paralan dang magdalang sakit king metung a organismu o mabibie, at magdependi la reti king uri o species. Kayabe la kareti king level na o balitang ning cell deng lysis o pamanatdas ning cell. Kareng mabibieng dakal a cell, magumpisa nang panamdaman ning mabilug a organismu ing epektu nung dakal nong cell deng mengamate. Agiang agiu rang guluan deng virus ing masaleseng homeostasis o balansi ning katawan, maliari lang mieng alus e na panamdaman ning organismu. Metung yang alimbawa niti ing kagiwan ning herpes simplex virus, a sangkan da reng lasu, a manatili king katawan a e aktibu o anting painawa. Ing aus da kaniti, latency, at metung yang kaurian (characteristic) da reng herpes virus, kayabe ne ing Epstein-Barr virus, a panibatan ning glandular fever, ampo ing Varicella zoster virus, a yang sangkan ning bulutung danum (chicken pox). Shingles ing aus da kareng makasalikut a impeksiun a bulutung danum a mibabalik potang atiu ne king idad ing tau.

Ating virus a magdalang impeksiun a kabang bie o chronic, nung nu la taglus-taglus a darakal deng virus lipat da reng paralan a gagawan ning host ba yang ipaglualu (defend) ing kayang sarili.

Mipagdebati la reng biologist nung mabie lang organismu reng virus o ali la. Agpang kareng aliwa, e la mabie, uling e la tutuki kareng batayan (criteria) a magagamit kareng karaniwang kabaldugan ning bie. Alimbawa, e ro kalupa deng virus deng aliwang organismu uling ala lang cell deti. Nanupata, atin la mu namang gene deti, at dadalan la king ebolusion kapamilatan ning natural selection. Para naman kareng aliwa, organismu lang atiu king sepu na o angganan ning bie deti. Keraklan, neng mikaka- impeksiun lang virus deng tau ampong animal, mamablas ya ing immune system da, at kaibat sasakit la. Maralas, laganas neng lalako ning immune system ing virus. Ala lang epektu kareng virus deng antibiotic, pero ating meyalkus a panulung kontra-virus ba lang uluan deng impeksiun a dilikadu king bie. Maliari lang lisian deng impeksiun da reng virus kapamilatan da reng bakunang mágdalang kabang bieng e pangatablan (lifelong immunity).

Larawan da reng virus king electron microscope (Electron micrographs of viruses)

Lon la murin deti

Template:Viruses

Dalerayan